Η «πολιτική αγορά» και οι Αταξινόμητοι

Εν μέσω μιας συγκυρίας πολιτικής κρίσης, ρευστότητας και αναδιάταξης εντείνεται το άγχος επανατοποθέτησης που αισθάνονται οι ανένταχτοι αριστεροί (εν απομονώσει ή «συνομιλούντες») και οι «ενεργοί πολίτες» απέναντι στις πρωτοβουλίες των κομματικών σχηματισμών.
Ο κόσμος αυτής της αξιακά επενδεδυμένης εξατομίκευσης (με σαφές πολιτικό πρόσημο) βρίσκεται σε Συμπληγάδες. Από τη μια είναι αποκομμένος και ανίσχυρος μπροστά στο Πραγματικό του υπάρχοντος δικομματικού συστήματος (που μοιάζει να χάνει την ηγεμονία του) και της μάζας δυσαρεστημένων αναποφάσιστων οι οποίοι καλούνται να επιλέξουν μεταξύ των διαθέσιμων επιλογών που διαμορφώνει η πολιτική «αγορά». Από την άλλη καλείται να διαχειριστεί το Φαντασιακό του, το οποίο του υποβάλλει την ιδέα ότι πέρα από τις υπάρχουσες επιλογές υπάρχει το περιθώριο να συγκροτηθεί και μια νέα, «ιδιότυπη» πρόταση μέσα από επιμέρους επίδοξες πρωτοβουλίες.
Πρωταρχικό λοιπόν βήμα είναι να ξεκαθαρίσει ο κόσμος αυτός να επιλέξει μεταξύ των δυνατοτήτων του Πραγματικού και των δυνατοτήτων του Φαντασιακού..

Α) Ας ξεκινήσουμε από το τελευταίο. Μια αναγκαία διευκρίνιση: δεν μπορεί οποιαδήποτε ατομική πρωτοβουλία να καταχωριστεί στο Φαντασιακό αλλά μόνο εκείνες που το διαρκές σκόπιμο νόημά τους απολήγει σε δημιουργία πολιτικών οργανώσεων. Κάθε ευκαιριακή συνεύρεση, κάθε λέσχη προβληματισμού ή ad hoc αγωνιστική δράση δεν εντάσσεται στο Φαντασιακό. Ισα-ίσα, συνδέεται με τη σφαίρα της δημοκρατίας και της αναζήτησης ιδεών. Σε εποχή που το πολιτικό σύστημα δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τους κομματικούς μηχανισμούς και ιδίως από το δικομματισμό αλλά ρυθμίζεται και από το αταξινόμητο πολιτικό πράττειν η ύπαρξη πρωτοβουλιών, δημιουργίας «ρευμάτων σκέψης», ομάδων πίεσης κλπ. έχει ένα πραγματικό αντίκρισμα.
Ανήκει όμως στο Φαντασιακό οποιαδήποτε λογική σέκτας και απόρριψης του υπάρχοντος μόνο και μόνο γιατί το υποκείμενο αιθάνεται αποκλεισμένο ή ανίσχυρο ή άλλης νοοτροπίας ή ακόμη και άλλης αισθητικής.
Επίσης, στο Φαντασιακό εντάσσεται κάθε ιδέα δημιουργίας πολιτικών κινήσεων που συνδέονται με το ναρκισσιστικό εγώ, με την ιδεοληψία του Μοναδικού ή με τη δυσανεξία απέναντι στο διαφορετικό και με ό,τι θα συνόψιζε η στάση «Μονής Εσφιγμένου». Εκεί δηλαδή που το «νέμω» και το «διαλέγομαι» είναι περιττά. Θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ωστόσο: πλήρης απώθηση του Φαντασιακού δεν είναι σωστή, διότι λειτουργεί ως παράξενος ισορροπιστής απέναντι στον ισοπέδωτικό και εργαλειακό λόγο του Πραγματικού. Οφείλουμε όμως, ειδικά στο συγκεκριμένο ζήτημα, να το περιορίσουμε έξω από το κατώφλι της πολιτικής.

Β) Ποια είναι η τοποθέτηση απέναντι στα υπάρχονται κοινοβουλευτικά κόμματα. Η δυσπραγία σχετικά με την εκδήλωση εξωκομματικών πρωτοβουλιών δεν μπορεί να οδηγήσει σε παθητική αποδοχή των προσφερόμενων option του κομματικού συστήματος. Αυτό θα ήταν μια απλή καταναλωτική συμπεριφορά: να δούμε δηλαδή τι έχουν τα ράφια του πολιτικού super market και να τα ρίξουμε στο καλάθι μας. Από την άλλη πλευρά εκείνο που θα πρέπει να προσέξουν οι μακροχρόνια ανένταχτοι αριστεροί είναι η εμφάνιση μιας ενδεχόμενης αλαζονείας απέναντι σε ανθρώπους εξίσου ή και περισσότερο σκεπτόμενους, ανήσυχους και μορφωμένους οι οποίοι εντάχθηκαν και εργάστηκαν σε κομματικούς μηχανισμούς χωρίς αναγκαστικά ιδιοτελείς σκοπιμότητες. Ο αποκλεισμός των καθ’ έξιν ανένταχτων αριστερών (που προτιμώ να τους χαρακτηρίζω Αταξινόμητους) από διαδικασίες αντιπροσώπευσης και αποφάσεων με δημόσιο εξουσιαστικό περιεχόμενο ενδεχομένως τους έχει καλλιεργήσει μια λανθάνουσα αντιεξουσιαστική στάση την οποία πρέπει να υποβάλλουν σε έλεγχο.
Όχι μόνο ολόκληρος ο κόσμος των ανένταχτων και των ενεργών πολιτών (αυτό που θα ονομάσω alter populus και θα για τον οποίο θα κάνω λόγο σε άλλο κείμενο) αλλά και τα κόμματα -μηδ’ εξαιρουμένης και της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς- αισθάνονται μια αμηχανία απέναντι στη διαχείριση όχι τόσο των διαφόρων προγραμματικών θέσεων αλλά των αξιών. Οι εντάσεις γύρω από ζητήματα ηθικής, με επίκεντρο την εντιμότητα, κορυφώνονται -ιδίως όταν ο λαός, έστω και σε ελάχιστη δόση, πληροφορείται τη διαφθορά της εξουσίας. Όλοι ξέρουν ότι από το παιχνίδι θα βγει κερδισμένος όχι ο πλέον «ηθικός», διότι δεν είναι αυτό το ζητούμενο, αλλά ο πλέον μέχρι στιγμής άφθαρτος.
Πιθανότατα στην παρούσα συγκυρία ο κόσμος των «γενικώς» ανένταχτων ή και των «αναποφάσιστων» θα θελήσει να τοποθετηθεί με αυτό το κριτήριο, δηλαδή της ανανέωσης του πολιτικού προσωπικού. Το σημείο αυτό θέλει ιδιαίτερη προσοχή για ορισμένους λόγους: α) Η ανανέωση αυτή έχει μια δημοκρατικίζουσα «διαδικασιολογική» πλευρά που απλώνεται σε όλο το κοινοβουλευτικό φάσμα και αποπροσανατολίζει. β) η εφαρμογή διστακτικών ή εκτεταμένων ανανεώσεων καλλιεργεί το συνειρμό είτε ενός υποτιθέμενου «συμβιβασμού» είτε, αντίστοιχα, μιας θαρραλέας «υπέρβασης» του ισχύοντος συστήματος.
Το κριτήριο, επομένως της περισσότερης ή λιγότερης ανανέωσης των υπαρχόντων κομματικών μηχανισμών, μολονότι αποτελεί μια θετική ένδειξη, δεν είναι ασφαλές για διαμόρφωση πολιτικής προτίμησης.
Ειδικότερα όμως η πλευρά των Αταξινόμητων φαίνεται να τοποθετείται ελάχιστα καταρχήν με βάση την ανανέωση, σχετικά λίγο με βάση τις παραδοσιακές ιδεολογικές και πολιτικές «γραμμές» και πολύ περισσότερο με αυτό που θα χαρακτήριζα «ανοικτές πολιτικές». Όποιος κομματικός σχηματισμός θελήσει να αυτοπροσδιοριτεί στην ευρυτερη αριστερά και να δείξει ότι ανοίγει αυτό το περιθώριο για πολιτική κινητικότητα, συμμετοχή και «αξιοπρεπή φιλοξενία» στο ευμετακίνητο ρεύμα των ανένταχτων αριστερών πολιτών θα έχει οφέλη. Λέγοντας αυτό δεν υποδεικνύω κάτι, μιλώ για το τι πιθανολογώ ότι θα συμβεί εμπειρικά. Το κατά πόσον αυτό μπορεί να έχει και κανονιστική αξία είναι προς διερεύνηση, την οποία θα επιχειρήσω σε ακόλουθο σημείωμα. Εκεί θα εξεταστεί το τι σημαίνει σήμερα για τους αριστερούς ενεργούς πολίτες ο δημόσιος διάλογος, η διαβούλευση και η κριτική με το «ανοικτό κόμμα».

Θάνος Κωτσόπουλος